"Kur yeniden düşerse Türkiye'de üretim kalmaz"

Türkiye'de tekstil sektörü can çekişirken sürekli büyüyen Eroğlu Grubu'nun Yönetim Kurulu Üyesi Şahin Eroğlu, başarının sırrını borçla değil özsermayeye dayanarak yatırım yapmak olarak açıklıyor. Eroğlu, Türkiye'nin üretimi desteksiz bırakmasını ise eleştirerek, '5-6 yıldır süren politika bence hala sonuçlanmadı. Hükümetin hedefi Türkiye'yi yabancı sermaye cenneti yapmaktı. Ama kavganın olduğu, istikrarın sağlanamadığı ülkede üretim de yatırım da olmaz' dedi.

Colin's özellikle Rusya'da Levi's'tan bile daha çok bilinen bir denim markası. Aksaraylı Eroğlu Grubu'nun dünyaya açılan markası Colin's'in hikayesi 1980'li yıllarda başlıyor. 5 makinalı bir atölyeyle sektöre giren grubun tekstil yatırımları bugün 6 ülkede 114 tesisle yapılan üretimle sürüyor.

Eroğlu Grubu 5 erkek kardeşin güç birliği yaptığı başarılı ender aile şirketlerinden biri. Şahin Eroğlu ise grubun moda ve tasarım konularında uzmanlaşan yönetim kurulu üyesi. Türkiye'de tekstil sektörü yıllardır kan kaybederken her krizden yeni yatırımlarla çıkan grup bunu nasıl başarıyor? Eroğlu, sektörde yaşanan sorunun bilinçsiz yatırımlardan kaynaklandığını ve dünyada 2001'den sonra ortaya çıkan küreselleşmenin de erime sürecini hızlandırdığını söylüyor. Kendilerinin kazandıkları kadar yatırım yaparak borçlanmadan bugünlere geldiğini belirten Eroğlu, Türkiye'de son 6 yıldır uygulanan politikaların da sektörün sorununu artırdığını dile getiriyor. Bu politikaların üretimi desteksiz bıraktığını ifade eden Eroğlu, "Bence 2001'de başlayan politikalar sonuçlanmadı. Bu politikalarla üretimin yerine Hong Kong gibi bir cennet yaratılmak isteniyordu. Ama bunun için ekonomide istikrar ve kavga olmamalıydı" diyor.

Eroğlu Grubu Türkiye'nin kriz dönemlerinde büyüyen şirketlerinden biri. Türkiye global bir kriz yaşarken de yeni yatırımlarınızı açıkladınız. Hikayeniz nasıl başladı?

Ailemiz Aksaray'lı. Babam çiftçilik yaparken o yıllarda yurtdışına gitme furyası başlıyor. O da Almanya'ya gitmek üzere yola çıkıyor. Ancak bazı sorunlar nedeniyle Yugoslavya'dan dönmek zorunda kalıyor. Döndüğünde ise Aksaray'a dönmek yerine İstanbul'da kalıyor. Biz onu Almanya'da sanarken o İstanbul'da çalışmaya başlıyor. Biz beş erkek kardeşiz. Sonra tek tek bizi yanına alıyor. Ağabeyim Mithat Giyim'in kurucusu Mithat Amca'nın yanında çalışmaya başladığında tekstil gündeme geliyor. Daha sonra da atölye kurup iç piyasaya fason çalıştık. Ardından Mercan'da bir mağaza açtık 1985 yılında. Kulis markasıyla anorak üretimine başladık. 1986-87 de Küçükçekme'de 5-6 kişiden 200 kişiye kadar çıktık. Bu süreçte Avrupalı firmalarla tanıştık. Fabrika kurmaya karar verdik. 1992'de de oraya taşındık. 1994'ten itibaren de Rusya'ya adım attık. Rüzgar estiği müddetçe biz de hep büyüdük. 1997'de Colin's ile dağılan Sovyet Cumhuriyetleri'nde yaygınlaştık. 2001'de Çorlu'daki tesislerimizi açtık.

Türkiye'de tekstil ve hazırgiyim sektörünün tüm süreçlerinde varsınız. Sektör krizlerde kan kaybederken siz nasıl büyüdünüz?

En büyük farkımız öz sermaye ile yatırımlarımızı sürdürmek oldu. Paramız oldukça işimizi büyüttük. Kredilerle değil de öz sermaye ile büyümeye çalıştık. Kazandığımızı tamamen üretime yatırdık. Zaten 4-5 kardeşin birlikte çalışması en büyük sermaye. Üretim demek, çalışmak demek. Bir de iyi bir ekip kurduk. Hala ilk dönemlerdeki arkadaşlarımızla çalışıyoruz. Bilinçli adım atmak, kazandığımızı bildiğimiz alana yatırmak ana etken. Avrupalı firmalarla işbirliğimizin artması, onların mutfaklarına girmemiz de ufkumuzu açtı.

Hedefiniz neydi? O hedefe ulaşabildiniz mi?

Avrupa markalarına üretim yaparken bir gün bu tesislerimizi tamamen kendi markalarımıza üretim yapar hale getirmeyi hedeflemiştik. Hala tam yapamadık bunu. Tesislerimizin yüzde 50'si bize 50'si yabancı markala çalışıyor. 2001 krizini yaşadığımızda Türkiye'de herşey çek ve vadelerle dönüyordu. O tarihte başka bir karar aldık. Mutlaka kendi ürettiğimiz ürünümüzü mutlaka kendimiz satmalıyız dedik. Perakendecilikte güçlü olmalıyız dedik. 2001'den sonra bütün yapılanmamız perakendeciliğe yönelik oldu. Hem üretim hem organizasyon alanında. Bu süreç 6 yılımızı aldı. Bugün grubun bir üretim alanı var bir de perakende alanı var. Bu anlamda ulaştık. Bugün perakende alanında kendi markası ile en çok ihracat yapan firmalardan biriyiz. Satış noktası olarak da öndeyiz.

Tekstil ve hazır giyimde yaşanan sorunların nedenleri nelerdi?

Türkiye'de ihracat hamlesi başladığında yani 1980'lerden sonra pekçok yatırımcı bilinçsizce para var diye bu alana girdi. Bu işle hiç ilgisi olmayan yatırımcılar hem borçlanarak, hem de varını yoğunu satarak yatırım yaptılar. Ancak daha sonra kazandıklarını işe yatırmak yerine yatlar katlar aldılar. 1994 yılında yaşanan kriz bu firmaları vurdu. Daha sonra Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla yeni bir imkan doğdu. Bu dönem de bilinçsiz yatırımları körükledi. 1998'de Asya kriziyle bu pazarlar sarsıldı. Yine bu yatırımcılar zora girdi. 1999 depremi ardından da 2001 krizi yaşandı. Bu süreçte sektörde ciddi bir makina yatırımı yapılmıştı. Avrupalılar ellerindeki makinaları bize sattılar. Bu krizler bunları vurdu. 2001'den sonra da bu kez de küreselleşme süreci başladı.

Küreselleşmenin etkileri ne oldu, siz görebildiniz mi?

2001'den sonra uygulanan politikalarla düşük kur, güçlü TL dönemi başladı. Maliyetler hızla artarken üretim yavaş yavaş Türkiye'den uzaklaşmaya başladı. Bir zamanlar kota istediğimiz ABD'ye kotayı dolduramaz olduk. Makinalar sektörün elinde kaldı. Bu tarihten sonra uygulanan politikalar üretmeye değil tüketmeye yönelikti. Belki bu bilinçliydi. Bu süreçte de devam etmek isteyenler markalaşma sürecine başladı. Büyümek isteyenler de yol haritasını değiştirdi. 2001'den sonra da paranın maliyetinin düşmesi, kredilerin rahatlaması perakende sektörüne ivme kazandırdı. Alışveriş merkezleri furyası başladı. Ancak şimdi de bunun enflasyonu yaşanıyor. Türkiye'de yatırımcı uzun vadeli bakamıyor. Krizleri çabuk unutuyoruz.

Kriz yüzünden perakendecilerle markalar tartışmasında son durum ne?

Perakendecilikte firmaların ayakta kalması ve işi ileriye götürebilmesi için ekonominin istikrarın çok iyiye gitmesi lazım. 5-6 sene önce 4 tane alışveriş merkezi vardı. Bugün dip dipe yüzlerce. Artık kiracı olan da kiralayan da hesap kitap yapıyor. Kriz sürdükçe çekişme sürecek. Herkes kendine göre haklı. Kiracılar 5 yıl taahhüt vermiş, mal sahibi de büyük yatırımlar yapmış. Anlaşmak bu yüzden zordu.

Ancak mağazalarda çok boşalma olmadı.

Alışveriş merkezleri kurları sabitledi. Tabii krizi kullanan firmalar da oldu. Perakende de kriz yüzünden ciddi düşüşler de yaşanmadı. En azından biz de olmadı. Yüzde 16 büyüme sözkonusu. Borçlu değilseniz, gücünüz iyiyse kriz bile fırsata dönebilir.

Krizde sektöre verdiği zayiat büyük değil mi? İstihdamda ciddi azalmalar var...

Henüz krizin etkileri tam anlaşılamadı. Depremde nasıl gün doğana kadar durum anlaşılamamıştı, şimdi de böyle. Vahamet henüz ortaya çıkmadı. Üretim zaten yıllardır sıkıntılı olduğu için krizin özel bir katkısı yok. Ancak kriz uzadıkça zorlanan firmalar çıkacak. Tekstilde işten çıkarmalar yeni değil. 2005'ten beri sürüyor. Bizim üretimimizin yüzde 80'i Türkiye'dendi. Şimdi yüzde 70-80'i yurtdışında. Bu da demektir ki, birileri işsiz kalıyor. Genel olarak sektörde bu yüzde 50 bile olsa ciddi oran. Yurtdışına girmek zorunda kalıyoruz çünkü rakiplerimizin fiyat aralıklarına göre satın alma yapmak zorundayız. Zara, bayan gömleğini 29 TL'ye satıyorsa biz 69'a satamayız. Bunu nasıl 29'a yaptırabiliriz diye çantamızı alıp dünyayı geziyoruz. Türkiye'de maliyetler çok yükseldi. 2005'te dolar 1.65 iken asgari ücret 210 lira idi. Krizden önce 1.20 iken 500 lira oldu. Türkiye pazarda rekabet gücünü kaybetti.

Tekstil istihdam açısından en önemli sektör. Neden önlem alınamadı, sektör korunmadı?

Belki bu bir tercihti. Ben, hükümetin alternatifi vardı, kullandı diye düşünüyorum. Ancak bugün baktığımızda bunun doğru tercih olmadığı kesin. Yarın ne olacak bilemiyorum tabii ki.

Hükümetin alternatifi neydi?

Benim oradaki algılamam şuydu. Biz tekstille üretme değil de ülkeyi turizm cenneti yaparak, mesela pahalı bir tatil beldesi yaparak, buradan gelir elde etmeyi ve kalınmayı düşündük. Çünkü 100 bin dolarlık binamız bir anda 1 milyon dolar oldu. Oturduğumuz yerde zengin olduk mesela. 1000 dolarlık kira, 10 bin dolara çıktı.

İstihdam açısından bunun kimseye faydası yok ama?

Şahsi fikrim olarak üretmeyen bir toplumun uzun vadede kalıcı olması mümkün değil. Bir birey olarak bile ürettiğinizden çok tüketiyorsanız batarsınız. ABD'den başlayan krizin nedeni bu. ABD tüketiyor ve böyle büyük gözüküyor. Çünkü dünya ABD'ye çalışıyor. Patron ABD. Büyüklüğü tüketimden kaynaklanıyor. Tüketirken de borçlanarak tüketiyor. Bir yerde bu sistem çöker. Çöktü de zaten. Türkiye'de üretimin sürmesi kur politikalarına bağlı. Kur düşerse üretim yapan firma sayısı azalır. Bugün biz Türkiye'de üretim yapıyoruz ama karşımıza Pakistan'dan Hindistan'dan yüzde 50-60 düşük üretim yaparız diyen olursa düşünürüz. Kaynağımızı aktarmak işimize gelmez.

Bu sorunları hükümete anlatamadınız yıllardır. Neden anlatılamıyor.

Hükümet bize tek kelime söyledi. Şimdiye kadar çok kazandınız şimdi de zarar edin dedi. Bence bir ülkenin firmaları, markaları, kurumları bu ülkenindir. Maliyetini de, geleceğini de, getirisini de yönetenlerin yakından takip etmesi gerekir.

Hükümetin politikalarının henüz sonuca ulaşmadığını düşündüğünüzü söylediniz. Ne bekliyorsunuz?

Bu 5-6 yıllık politakanın sanki sonuçlanmadığını düşünüyorum. Eğer tekrar üretime geçeceksek anlamı yok. O zaman sorarlar, niye bazı şeyleri kaybettik diye. Memlekette üretim bu kadar desteksiz bırakıldığına göre başka bir hedef var. Türkiye'yi Dubai, Hong Kong, Singapur gibi cennet yapmak. Ama bu ülkelerde giriş çıkış yapan yabancı hakları sınırsız. İstediğiniz kadar ürün alır, internetten şirket kurarsanız. Biz de bunu yapacaksak ülkemizi ambalajlayıp imajını değiştirmemiz lazım. O zamanda terörün olmaması lazım. Huzur ortamının olması lazım. Devletin kurumlarının birbiriyle kavgası olmaması lazım. Dışarıya kendimizi iyi tanıtmamız yazım.

Sektörünüz açısından bundan sonrası için beklentileriniz ne? Üretime karar verilirse Anadolu'da üretim mümkün mü?

Bu artık dünyayla yakından ilgili. Aslında Türkiye üretir ama önce pazarın olması ve rekabet edebilir olman lazım. Biz rekabet gücümüzü kaybettik. Türkiye'de asgari ücret 500 TL. Bunu söyleyince sanki bu paraya göz dikmişiz gibi algılanıyor. Aksine artarsa bizim satışımız artar. Ancak artık dünya küreselleşti. ABD, Dünya Ticaret Örgütü karar alıyor. Bugüne kadar kadar aslında tamamen az gelişmiş ülkelerden bedavaya yaşamak vardı. Bundan sonra nasıl olacak bilmiyorum. Tekstil sektörümüz dünyadaki trendleri geriden izleyen bir sektör oldu. Türkiye çok önceden markalaşmalıydı. Üretimin artık şöyle bir tehlikesi var. Yurtdışında üretim yaptırdığımız ülkeler 30-100 dolar arasında parayla geçiniyor. Bizim onlar gibi olmamız artık zor. Yarışamayız.

Markalaşmada geç mi kaldık diyorsunuz?

İtalya bizim yaşadığımız süreçleri yaşadı. Şimdi marka satıyor. Şimdi biz de buna aday olmalıyız. Ama terördü, yönetenlerin kavgalarıydı bunlardan kurtulup bazı öncü firmaların önünü açarak katma değer yaratacak ortamlar yaratmalıyız. Ülke imajını değiştirmeliyiz. Biraz geciktik ama önümüzdeki yıllarda katma değeri yüksek ürünler üretmeye başlayacağız. Zaten Türkiye'de şu an ayakta kalanlar bu işi ciddi yapan firmalar. Bu değişimi göremeyenler elendi. Ayrıca üretim için önünüzü görmeniz lazım.

Tekstil stratejik sektör olamaz mı?

Bundan sonra kısa termin önemli. 3-5 yıl daha siparişlerimiz artabilir. Bu sene bunu hissedemeyebiliriz. ama 2010 yazı için 5 yıldaki talepten daha fazla olacağını düşünüyorum.

ARTIK BİZ DE KABIMIZA SIĞMIYORUZ

Colin's olarak Zara modelini örnek aldınız. Türkiye'den yeni Zaralar çıkar mı?

Tabii ki çıkar. Türkiye'de bu işle ilgili işadamları ışık veriyor. Artık biz de kabımıza sığmıyoruz. Geç kalınmış proje. Keşke 10 sene önce olsaydı. Artık işadamlarının hükümetten beklentisi yok. Sadece Türkiye'de yaşarız bakışı da yok. Ancak çalışanlar da başka ülkeleri de memleket edinir olmalı. Küreselleşmek gerekiyor. Türkiye'de bu kolay değil. Türkiye'den Avrupa'ya gidenler hep geri gelmeyi hedeflemiştir oraya karışmamıştır. Ne oralı olabilmiştir, ne buralı. Bizler gittiğimiz yerde tutunabilir olmalıyız. Dünya vatandaşı olmamız lazım.

COLİN'S'İN BAŞARI KARNESİ

* 6 ülkede 114 tesiste üretim yapıyor. Üretim adeti 16 milyon.

* Toplam çalışan sayısı 7 bin. Toplam ciro 550 milyon dolar.

* 30 ülkede 900'e yakın mağazası var, 2 bin noktaya ulaşıyor.

* 2009'da Moldova, Azerbaycan ve Rusya'da yeni mağazalar açtı.

* Rusya'da konsept, outlet ve bayi olmak üzere 205 mağazası var.

* Rusya'daki personel sayısı 1070.

* Colin's markası giyim markaları bilinirliğinde Rusya'da birinci.

* Reklam bilinirliğinde yüzde 24'le yine birinci sırada

ŞAHİN EROĞLU KİMDİR?

Niğde Aksaray'da 1964 yılında doğdu. İlk, orta ve liseyi Aksaray'da okudu. 1979 yılında İstanbul'a gelen Eroğlu, pazarlama eğitimi alarak kardeşleri Nurettin, Ümmet, Yavuz, Sıtkı Eroğlu ile birlikte aile şirketinde çalışmaya başladı. Grubun moda ve tasarım faaliyetlerinden sorumlu olan Eroğlu evli ve üç çocuk babası.
Referans